Ένα Νηπιαγωγείο γεμάτο Χαμόγελα... : Από τη Διοινυσιακή λατρεία στην Αποκριά

Σε λιγότερο από δύο βδομάδες θα γιορτάσουμε και φέτος με κέφι και χαρά την Αποκριά κι εμείς έχουμε ήδη μπει σε εορταστικό αποκριάτικο κλίμα.

Τι είναι όμως η Αποκριά; Αποκριά ονομάζουμε τη χρονική περίοδο τριών εβδομάδων πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή, το γνωστό μας τριώδιο. Η λέξη Αποκριά χωρίζεται στη μέση. Από= Μακριά και Κριά = Κρέας που σημαίνει αποχή από το κρέας και έναρξη της νηστείας. Συνώνυμη της λέξης Αποκριά είναι και η λέξη Καρναβάλι (Carnival) που προέρχεται από το λατινικό carnem levare (αποχή από το κρέας).

Η Αποκριά είναι συνυφασμένη με την πολιτιστική μας κληρονομιά. Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες πραγματοποιούνται εορταστικές εκδηλώσεις και αναβιώνουν παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Κυρίαρχο στοιχείο σε αυτά τα έθιμα και τις εκδηλώσεις αποτελεί η σάτιρα.

Οι ρίζες των εθίμων της Αποκριάς βρίσκονται στην Αρχαία Ελλάδα και στη λατρεία του θεού Διόνυσου. Ο θεός Διόνυσος ήταν ένας πολύ αγαπητός θεός των αρχαίων Ελλήνων. Γιος του Δία και της Σεμέλης. Θεός του γλεντιού, του κρασιού και των αμπελιών. Τον ονόμαζαν «Ελευθερωτή», γιατί ήταν αυτός που λύτρωνε τη γη από την παγωνιά του χειμώνα κι έδιωχνε τη λύπη από τις καρδιές των ανθρώπων. Γιορταζόταν τις νύχτες πάνω στα βουνά από ομάδες γυναίκες, τους θιάσους. Οι γυναίκες αυτές ονομαζόταν Μαινάδες ή Βάκχες. Ήταν ντυμένες με δέρματα ζώων χόρευαν έξαλλους χορούς. Η λατρεία του ξεκίνησε από τη Θράκη και σιγά-σιγά πήρε πανελλήνιο χαρακτήρα.

Αναπαράσταση του θιάσου. Οι Μαινάδες ή Βάκχες ακολουθούν το Διόνυσο και χορεύουν έξαλλους χορούς

Αναζητούμε εικόνες και πληροφορίες στο διαδίκτυο για το θεό Διόνυσο και τις Διονυσιακές τελετές. Παρατηρούμε και περιγράφουμε τον πίνακα του Θεόφιλου. Τα χρώματα, τα αντικείμενα,την εποχή, τα συναισθήματα...

«Είναι μέρα, έχει καλό καιρό, κάνει ζέστη… Ο θεός Διόνυσος επάνω σ’ ένα βαρέλι που έχει κρασί… Φοράει στεφάνι με τσαμπιά από σταφύλια και κρατάει στο ένα χέρι ένα κοντάρι στολισμένο με σταφύλια και στο άλλο ένα ποτήρι με κρασί και κάνει στην υγεία μας… Νοιώθει χαρά και ευτυχία… Είναι ζαλισμένος από το κρασί που πίνει και γελάει…»

Αναπαράσταση του πίνακα!

Ο πίνακας του Θεόφιλου με τη ματιά των μικρών ζωγράφων του σχολείου μας. Ζωγραφίζουμε τον πίνακα του Θεόφιλου.

Παλιότερα, της μέρες της Αποκριάς οι άνθρωποι μεταμφιεσμένοι με μάσκες χειροποίητες και ρούχα κατασκευασμένα από τους ίδιους, παρέες έβγαινα ν στους δρόμους και γύριζαν τα βράδια στις γειτονιές τραγουδώντας αποκριάτικα τραγούδια. Σιγά σιγά όμως με το πέρασμα του χρόνου αυτές οι εκδηλώσεις χάθηκαν και επικράτησαν οι οργανωμένες εορταστικές εκδηλώσεις με αποκριάτικες στολές και φαντασμαγορικά άρματα.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας σήμερα πραγματοποιούνται τέτοιου είδους παρελάσεις με φαντασμαγορικά άρματα γεμάτα από καρναβαλιστές με μεγαλύτερη αυτή της Πάτρας, του Μοσχάτου, της Ξάνθης, του Ρεθύμνου... Σε κάποια μέρη όμως αναβιώνουν παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα με παρελάσεις μασκαράδων με παραδοσιακές φορεσιές όπως στη Νάουσα, την Κοζάνη, την Σκύρο, τη Δράμα... Αναζητήσαμε στο χάρτη της Ελλάδας τις περιοχές γίνονται αποκριάτικες παρελάσεις και μείναμε στη Νάουσα που βρίσκεται πολύ κοντά από μας.

Στην πανέμορφη Νάουσα κάθε χρόνο τέτοιες μέρες αναβιώνουν ξεχωριστά αποκριάτικα έθιμα που την κάνουν ακόμα ομορφότερη. Οι Μπούλες κι οι Γενίτσαροι (Γιανίτσαροι) είναι ένα ξεχωριστό αποκριάτικο έθιμο που συσχετίζεται με την οθωμανική αυτοκρατορία όπου το 15ο και 16ο αιώνα οι νέοι που ήταν αντάρτες στα βουνά, την αποκριά με την μάσκα στο πρόσωπο και όλα τα σχετικά εξαρτήματα της στολής (ασημικά, πάλες, ζωνάρι κτλ), τριγύριζαν από γειτονιά σε γειτονιά χορεύοντας για να διώξουν το κακό, τελετή που έμοιαζε αρκετά με τις θρησκευτικές λιτανείες.

Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα στην όμορφη Νάουσα επιχειρείται ένα παιδομάζωμα με τους Ναουσαίους να αντιστέκονται και να σκοτώνουν κάποιον επικεφαλής της επιχείρησης, προφανώς Τούρκο. Για να κρυφτούν από την οργή, πολλοί Ναουσαίοι κατέφυγαν στα βουνά μα “χάθηκαν” όλοι. Τιμώντας τους νεκρούς εκείνους, οι νέοι της Νάουσας φορούσαν από την επόμενη κιόλας χρονιά αρματολίτικη στολή και λευκό κέρινο πρόσωπο.

Στο διαδίκτυο ψάχνουμε πληροφορίες, φωτογραφίες και video σχετικά με το έθιμο της Μπούλας και τα δρώμενα που πραγματοποιούνται τις μέρες της Αποκριάς στη Νάουσα και την κατασκευή της μάσκας.

Το πρόσωπο του Γενίτσαρου

Το πρόσωπο του Γενίτσαρου φτιάχνεται σε γύψινο καλούπι από χοντρό πανί και γνήσιο κερί μέλισσας. Βάφεται με παραδοσιακά χρώματα ενώ το ύφασμα είναι σε παρόμοιο σχέδιο με το ταράμπουλο. Συνοδεύεται με τη βάση στηρίγματος.

Το πρόσωπο της Μπούλας

Το πρόσωπο της Μπούλας φτιάχνεται σε γύψινο καλούπι από χοντρό πανί και γνήσιο κερί μέλισσας. Βάφεται με παραδοσιακά χρώματα ενώ στολίζεται με κορδέλες και λουλούδια.

Χαρτόνια, μπογιές, ψαλίδια, κόλλες στο τραπέζι και πιάνουμε δουλειά για να κατασκευάσουμε τις δικές μάσκες.